Mensen kijken vaak een beetje gek op wanneer ze iemand met een gitaar zien lopen in een ziekenhuis. Toch is dit steeds vaker het geval op volwassen IC’s, Kinder IC’s en verpleegafdelingen, maar ook op de neonatologie is het een bekender fenomeen aan het worden. Mijn naam is Anne-Greet Ravensbergen en sinds 2018 werk ik als muziektherapeut op de NICU in het UMC Groningen. Samen met documentaire-maakster Sammie Leermakers gaan we hier meer aandacht voor vragen. Wij maken een documentaire ‘Muziek voor de Allerkleinsten’. In deze film wordt de muziektherapie bijgewoond. Muziektherapie is een vorm van creatieve therapie die lastig is om uit te leggen. Het is het beste om het eens te ervaren. Ik zal vertellen waarom het goed is om live-muziek aan te bieden, juist op een afdeling als deze. Daarnaast zal ik een aantal tips geven over wat je als ouder zelf thuis kunt doen met muziek voor je kind.
Er zijn teveel onvoorspelbare prikkels op de NICU
Misschien ben je wel eens op een NICU-afdeling geweest, misschien heeft je kind er gelegen of ligt het nog steeds op een NICU, of misschien kun je je er alleen maar een voorstelling van maken. Zelf kon ik tot drie jaar geleden slechts bedenken hoe zo’n afdeling eruitzag, hoe ziek de kindjes waren die er lagen en hoe klein ze zouden zijn. Bij mij op de opleiding (ArtEZ conservatorium te Enschede) werd in het voorjaar een training aangeboden voor muziektherapie op de NICU en ik was geïnteresseerd. Hoe meer ik leerde tijdens deze training, hoe duidelijker ik voor ogen kreeg dat dit was wat ik wilde: muziektherapie geven aan te vroeggeboren baby’s. Omdat er in Nederland nog geen muziektherapeuten werkzaam waren op een NICU moest ik het zelf opzetten op de afdeling in het UMC Groningen. Toen ik voor het eerst voet zette op de NICU, was ik diep onder de indruk. Hoeveel slangetjes en snoertjes er aan die kindjes hangen, hoe klein ze zijn, hoeveel zorg ze nodig hebben, maar boven alles: hoeveel prikkels er zijn op de afdeling. Lichten, alarmen, gepraat, telefoons die overgaan. Ik wist niet zo goed hoe ik daar met mijn gitaar tussen zou passen, maar ik was vastbesloten om het te gaan proberen. Inmiddels werk ik tweeënhalf jaar op de afdeling als muziektherapeut en heb ik mijn draai gevonden. Op onze afdeling doen we onderzoek naar de effecten van muziektherapie bij kinderen die geboren worden jonger dan 30 weken of minder dan 1000 gram wegen. Daarnaast krijgen ook oudere kinderen muziektherapie aangeboden, maar die vallen dan buiten het onderzoek. Nog vaak krijg ik veel vragen over mijn werk en “waarom dan muziek?”. Wanneer ik dan meer uitleg of een sessie uitvoer, wordt er meer duidelijk. Muziek(therapie) moet je ervaren. De geluiden op een afdeling als de NICU zijn erg onvoorspelbaar: een alarm, telefoontje of een harde lach komt in principe een beetje vanuit het niets. Dit maakt dat het vervelende, prikkelende geluiden zijn voor een baby. Muziek is natuurlijk net zo goed een prikkel, maar waar veel mensen denken dat dit dan per definitie slecht is, is dat juist niet het geval: muziek is namelijk een voorspelbare prikkel. Een liedje dat wordt gezongen is altijd hetzelfde en vormt daarmee een kabbelende, rustige prikkel in plaats van een onvoorspelbaar alarm. Daarnaast worden binnen de muziektherapie geluiden gebruikt die herkenbaar zijn voor het kind en daarmee bijdragen aan een veilige omgeving.
Zeer speciale muziekinstrumenten
Elk instrument heeft zijn eigen werking en een eigen doelstelling, maar zijn gebaseerd op geluiden van het lichaam. Zo is er de ocean disc: een grote, ronde trommel met balletjes erin. Wanneer deze heen en weer bewogen wordt, klink het als de oceaan. Hetzelfde geluid als wanneer je een schelp tegen je oor houdt, dit is het geruis van je eigen bloed. Dit is hetzelfde geluid als wat het kind in de baarmoeder hoort en daarmee (als het goed is) een veilige, vertrouwde omgeving is. Daarnaast is er de gato box: een houten blokje met twee “sneeën” er in waardoor twee verschillende tonen ontstaan. Wanneer hier afwisselend op getikt wordt, klinkt dit als een hartslag. Ook dit is een geluid dat een kind in de baarmoeder hoort: de hartslag van de moeder. En dan is er nog de ‘Song of Kin’: een liedje dat ouders tijdens de zwangerschap veel hebben geluisterd of wat een emotionele waarde voor ze heeft of een liedje dat veel geluisterd wordt door een broertje of zusje. Van dat liedje wordt een slaapliedje gemaakt en die wordt gespeeld voor het kindje. Dit is ook een herkenbare melodie, en door het op een rustige, aangepaste manier aan te bieden is het veilig voor het kind.
Ouders zijn vrijwel altijd aanwezig tijdens de therapie zodat ze mee kunnen observeren. Ze hebben hierbij zelf het heft in handen: ze mogen aangeven wanneer ze het niet zien zitten of wanneer ze willen dat de therapie stopt. Ze mogen alles vragen en zelf meezingen als ze dat fijn vinden. Sommige ouders vragen om akkoorden van de liedjes en alle ouders krijgen aan het einde van het therapietraject opnames van “hun” slaapliedje opgestuurd zodat ze deze ook thuis of op een andere afdeling in kunnen zetten.
Tips voor muziek thuis
- Oceaangeluiden zijn te vinden op YouTube. Het is niet hetzelfde als de disc, maar het komt best wel in de buurt. Wanneer je kind rustig ligt te slapen of juist wanneer het wat onrustig is, kan het goed zijn om zachtjes deze geluiden aan te zetten op je telefoon of een boxje.
- Er zijn veel slaapliedjes te vinden op YouTube, deze kun je ook aanzetten wanneer je kindje rustig ligt, onrustig lijkt of aan het spelen is.
- Wanneer je het leuk vindt of zelf wilt zingen, altijd doen! Een kindje is het meest vertrouwd met de stem van de ouders en zal daar vrijwel altijd goed op reageren, óók als je vals zingt of een liedje zingt dat de kleine niet kent.
- Ben je muzikaal en bespeel je zelf een instrument, speel dan! Juist wanneer je dit ook tijdens de zwangerschap hebt gedaan. Het kind zal het geluid herkennen. Maar ook wanneer het kind dit geluid nog niet herkent, kan het goed zijn om het kindje hier rustig aan te laten wennen.
- Let op: Hou je kind goed in de gaten wanneer het wat onrustig is en je muziek aan wilt zetten, soms kan het kind geprikkeld zijn en kan de muziekkeuze net verkeerd zijn. Bij een kind kun je (over-)prikkeling herkennen aan gapen, huilen, kreunen, persen, verhoogde hartslag, veel bewegen en hoge spierspanning.
- Het kan zijn dat het kind niet goed reageert op hele hoge tonen en dan kan het goed zijn om juist een liedje te kiezen met wat meer middelhoge of lage tonen.
- De ene dag is niet hetzelfde als de andere dag. Het kan zijn dat je kindje de ene dag erg goed en de andere dag juist wat minder reageert op muziek. Dat is niet erg! Zelf heb je vast ook wel eens dagen waarop je iets minder lekker in je vel zit en je minder zin hebt in muziek: dat geldt voor baby’s ook.
- Mocht je het spannend vinden om voor je kindje te zingen, kun je altijd kiezen om een boekje voor te lezen.
- Wanneer je praat of zingt voor je kindje, leg dan je handen op het lichaam: je stembanden trillen tijdens het praten en zingen en deze trillingen voelt het kindje wanneer je je handen op het lichaam legt: een beetje extra ontspanning.
Dit is slechts in een notendop uitgelegd wat mijn werk als muziektherapeut op de NICU inhoudt. Mocht je nou geïnteresseerd zijn in muziektherapie op de NICU, kun je meer vinden via Google. Daarnaast kun je hier meer lezen over de documentaire van Sammie en over het werk als muziektherapeut op de NICU.
MUZIEKTHERAPEUT ANNE-GREET
