Geschreven door een moeder met haar dagelijkse struggle.
Een dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis (OCS) kenmerkt zich door het optreden van dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). Dwanggedachten zijn terugkerende gedachten of voorstellingen die zich aan de persoon opdringen, en die als misplaatst beleefd worden. Ze gaan gepaard met angst of onrust. Omdat dwanggedachten hinderlijk en schaamtevol zijn, probeert de persoon er weerstand aan te bieden door ze te negeren, te neutraliseren of te stoppen. Dat kan gebeuren door het uitvoeren van dwanghandelingen. Dwanghandelingen moeten bij herhaling worden uitgevoerd en dienen ter geruststelling, of om angst en onrustgevoelens te verminderen. Soms gebeurt deze geruststelling in gedachten. Ook dan spreekt men van dwanghandelingen, omdat deze gedachten ook tot doel hebben angst en onrust te verminderen. OCS is een vicieuze cirkel die het vermogen van de persoon om dagelijks te functioneren beïnvloedt. Gezien het aantal gevallen van postpartum depressie en angst, is het geen verrassing dat vooral moeders last hebben van OCS. Door het stigma zullen er weinig moeders zijn die daar openhartig over durven te praten. Als een moeder met OCS, zou ik dat stigma graag willen doorbreken.
Hoe de OCS begon
Ongeveer vier jaar geleden ben ik naar een psycholoog gegaan. De dwanghandelingen namen zoveel tijd in beslag dat ik soms te laat bij afspraken kwam, nauwelijks nog sliep en constant doodsbang was. Ik kreeg de diagnose OCS: obsessieve compulsieve stoornis, maar achteraf gezien ontstonden er al klachten in mijn kindertijd. Al vanaf dat ik een klein meisje was, had ik bepaalde tics. Zo was ik doodsbang om een boodschap voor mijn moeder te halen, omdat ik dacht dat men mij raar zou vinden. Dit werd erger na enkele ingrijpende levensgebeurtenissen. Daardoor ben ik zo onzeker geworden dat ik allerlei gedrag ging herhalen, wat over is gegaan in een dwangstoornis. Ik bereikte het toppunt toen ik ging samenwonen. Ik wilde ons huis zo schoonhouden dat je van de vloer kon eten, zelfs onze koelkast rook naar bloemetjes.
Als moeder manifesteert mijn OCS zich op verschillende manieren. Nare gebeurtenissen koppel ik in mijn hoofd aan bepaalde handelingen. Mijn gewoonten zijn mijn manier om de controle te behouden, dus besteed ik een abnormale hoeveelheid tijd aan het rechtzetten van voorwerpen en het schoonmaken van de binnenkant van mijn koelkast. Misschien is het ergste dat ik weet dat wat ik doe onredelijk is en dat ik me schuldig voel aan het verspillen van tijd met mijn dochter.
Voordat ik verder inga op de details, is het belangrijk op te merken dat OCS niet voor iedereen hetzelfde is. Het varieert zowel in ernst als in uitingen. Sommige moeders met OCS wassen hun handen onophoudelijk. Anderen zullen twee- of driemaal controleren of de voordeur op slot is. Sommige dwanghandelingen komen vaker voor dan andere, maar ons gedrag is net zo uniek als wij.
De dwangstoornis is in de meeste gevallen goed te behandelen. Afhankelijk van de verschijnselen en de ernst van de aandoening bestaat de behandeling uit cognitieve gedragstherapie, medicatie, of een combinatie van beide. Door de behandeling nemen de dwanggedachten en de dwanghandelingen af. Ook verminderen de angsten waarmee dwanggedachten gepaard gaan en treedt minder vermijdingsgedrag op. Ikzelf heb ervaren dat ook mindfulness ontzettend helpend kan zijn.
De lijstjes en mijn eeuwige gevecht met de tijd
Ik doe graag alsof ik mijn dochter op schema houd en dat het goed voor haar is (wat ook een beetje zo is), maar eerlijk gezegd is het mijn OCS die een rigide routine vereist. Ik heb elke dag van de week een ander schema en ik raak echt van streek als ik me daar niet aan kan houden. Veel moeders met OCS houden, net als ik, een planner of to do-lijst bij. In sommige opzichten zijn mijn Google Agenda en to do-lijst app mijn beste vrienden, omdat ze me in staat stellen wijzigingen in mijn planning aan te brengen zonder dat ik overstuur raak. Maar ik besteed nog steeds veel tijd aan het herschrijven van to do-lijsten, bang dat ik dingen zal vergeten.
Als iemand met OCS is stiptheid erg belangrijk voor mij. Ironisch genoeg maakt het ook heel moeilijk om de deur uit te komen. Ik kan bijvoorbeeld het huis niet verlaten als de kussentjes op de bank er rommelig bij liggen of er nog speelgoed rondslingert. Ik maak mezelf gek totdat ik de kussentjes heb opgeschud en het laatste stukje speelgoed heb opgeruimd. Ik moet mezelf verzekeren dat in huis alles op orde is voor ik op pad ga, en daardoor kan ik te laat komen.
Rituelen zijn een veel voorkomend symptoom van OCS. Ze zijn een poging om OCS-gerelateerde gedachten tijdelijk te neutraliseren. De mijne draaien rondom organisatie, vooral in huis. Ik sta op met een routine door mijn huis en ga naar bed met een routine door het huis, anders kan ik niet rustig gaan zitten of liggen. Ik neig ook naar mentale rituelen. Ondanks mijn to do-lijsten neem ik steeds weer in mijn hoofd door wat ik de komende dagen ga doen. Ook herhaal ik in mijn hoofd slechte keuzes die ik heb gemaakt.
Ik heb een enorme behoefte aan symmetrie. Ik geef de voorkeur aan gelijke aantallen en als je me helpt met de was, zal ik het later waarschijnlijk opnieuw opvouwen. Ik hou van voorwerpen gecategoriseerd op grootte, kleur of functie. Alle kleding in mijn kast hangt op dezelfde manier aan dezelfde kleerhanger en mijn potten groenten staan op alfabetische volgorde. Ik heb zelfs deze blog herhaaldelijk opnieuw geschreven, omdat het steeds niet naar mijn zin was.
Dit alles kost ontzettend veel energie en tijd uit mijn dag, maar het is hoe ik omga met mijn obsessies.
OCS is niet iets om grapjes over te maken
Ik heb weleens grapjes over OCS gehoord en geef toe dat ik lachte als ik mezelf daarin herkende. Ik weet nu echter dat de geestelijke gezondheid van een moeder haar band met haar kind beïnvloedt, en dat is niets om grapjes over te maken. Uit diverse onderzoeken is bekend dat erfelijkheid een rol speelt bij het ontstaan. Dat geldt vooral wanneer dwang al ontstaat in de kindertijd. Kinderen van een ouder met een dwangstoornis hebben een verhoogde kans om ook een dwangstoornis te krijgen. Dit gebeurt gelukkig echter niet altijd. Geloof me, als ik kon stoppen zou ik dat doen. Ik zou waarschijnlijk een heel stuk productiever zijn, en niet te vergeten ontspannen. Opdringerige gedachten zijn biochemische gebeurtenissen die echter niet eenvoudig kunnen worden uitgeschakeld. Ik krijg geen plezier van mijn dwangtochten, maar ze bieden wel een welkome (kortstondige) onderbreking van wat er in mijn hoofd gebeurt.
OCS is niet mijn schuld. Biologische factoren spelen een rol. OCS gaat vaak gepaard met depressie en angst, sociale angst in mijn geval. Graag word ik aardig gevonden door iedereen en heb dan ook moeite met het stellen van mijn grenzen uit angst een ander daarmee te kwetsen. Perfectionisme is één van mijn persoonlijkheidskenmerken. Al deze factoren maken me gevoeliger voor OCS.
Ik kan er niet mee stoppen
Ik weet heel goed dat mijn gedachten en gedragingen overdreven zijn en eigenlijk niet nodig. Personen met OCS schamen zich er vaak voor en voeren de handelingen in het geheim uit. Toch kunnen deze mensen hun dwanggedachten niet stoppen en hun handelingen niet achterwege laten.
Ik weet wat het is, zoals het herschikken van mijn boodschappenlijst, zodat de volgorde klopt met de gangpaden in de supermarkt en alle potten groenten in mijn voorraadkast met het etiket naar voor staan, en ik weet dat dit niet het beste gebruik van mijn tijd is. Ik weet dit allemaal, maar ik kan het niet stoppen.
Ik heb al zo lang ik me herinner OCS. Eén van mijn eerste dwanghandelingen was een constante behoefte aan bevestiging. Ik vroeg mijn familie altijd of de kleding die ik had aangetrokken me wel stond en of het wel bij elkaar paste. Ik heb nog steeds die onzekerheden. Vraag het maar aan mijn man (“Vind je me mooi?” “Ik ben met je getrouwd.” “Ja, maar vind je me mooi?”).
Uiteindelijk als je al zo lang met OCS moet leven, net als ik, leer je het te accepteren als onderdeel van wie je bent. Jij gaat ermee om. Ook ik ben een zorgzame, attente en hardwerkende moeder. Alleen heb ik een paar eigenaardigheden 😉
MANDY
