Michelle (28 jaar) kwam bij mij in de praktijk in verband met burn-out klachten. Tijdens het eerste gesprek bleek dat zij klachten had van een kort lontje en geen keuzes kunnen maken. Ze noemde zichzelf labiel, had moeite met slapen en was extreem vermoeid. Zelf had ze bedacht dat zij met name overwerkt was en wist daarbij niet zeker of zij haar huidige baan wilde behouden.
Klopt wat iemand zegt met de lichamelijke reactie?
Mijn aanpak is dat ik kijk naar mijn cliënt als geheel persoon en dat zij middels verdiepende vragen inzichten krijgt in gedrag, gevoelens en patronen. Ik kijk hierbij samen met haar naar grote en kleine levensgebeurtenissen waarbij ik observeer wat er gebeurt met haar (lichamelijke) reactie. Ik vroeg naar het verloop van de bevalling van haar eerste kindje welke drie jaar geleden was. Ze vertelde mij dat ze heel snel bevallen is van een gezonde dochter maar daarna veel bloedverlies kreeg. Hierdoor moest ze met een ambulance naar het ziekenhuis om de placenta op de operatiekamer te laten verwijderen. Ze zei daarbij: “Maar gelukkig heb ik een gezonde dochter gekregen en heb ik hier geen last meer van.”
Praten, schrijven en EMDR werkte
Haar lichaam vertelde mij iets anders: ik zag haar ademhaling versnellen, ze ging harder en sneller praten en ze werd alert. Haar lichaam gaf een signaal welke zij zelf niet herkende omdat haar overlevingssysteem het overnam. Toen ik haar vroeg wanneer de eerste klachten van haar zijn ontstaan, was het voor haar duidelijk: het was direct na de bevalling. Ik ben met haar een traject gestart om de bevalling te verwerken. Middels praten, schrijven, EMDR en een oefening om de bevalling te overschrijven kwam er ontspanning in haar systeem. De wond die het trauma had veroorzaakt was geheeld waardoor haar lichaam kon ontspannen. De behoefte was vervuld. Het gevolg hiervan was dat zij zich beter kon concentreren, weer energie kreeg van haar werk en heldere besluiten kon nemen, ze voelde zich weer mens.
Trauma slaat zich op in het onbewuste
Dit voorbeeld laat zien dat trauma zich opslaat in het onbewuste. Veel mensen herkennen niet dat zij mogelijk een trauma hebben waardoor dit zich kan uiten in klachten zoals depressie, angstklachten of burn-out klachten.
Wat is trauma precies?
Het woord trauma komt uit het Grieks en betekent “wond”. Het is een lichamelijke of psychische wond veroorzaakt door een ongeval, operatie of ingrijpende levensgebeurtenis. Het trauma is dus niet de vreselijke gebeurtenis zelf maar de wond die ontstaan is door de ervaring van doodsangst, absolute machteloosheid en de reactie hierop: bevriezen of splitsen.
Het verschil tussen stress en trauma
Trauma gaat gepaard met veel stress maar er is een verschil tussen stress en trauma. Iedereen heeft weleens last van spanning of stress, het is een normaal onderdeel van ons leven. Sterker nog, stress is een reactie van het lichaam wat zich voordoet bij hoge spanning wanneer er een bedreiging is en dus van groot belang om te kunnen overleven. Bij stress maakt het lichaam zich klaar om te overleven: oftewel je gaat vluchten of vechten. Hierbij heb je nog een keuze in je reactie, ook al is dit vanuit instinct: je kiest om te vechten of te vluchten. Bij trauma heb je geen keuze, je bent de controle kwijt. Je voelt je machteloos, hulpeloos en in gevaar. Het overlevingssysteem neemt het over omdat het te groot en te pijnlijk is: er ontstaat een shut-down, oftewel je bevriest.
Of iets als traumatisch wordt ervaren is niet te voorspellen
Het is van te voren niet te voorspellen of een gebeurtenis als traumatisch kan worden bestempeld. Twee mensen kunnen een vergelijkbare gebeurtenis meemaken waarna de één een Post Traumatisch Stress Stoornis (PTSS) ontwikkelt en de ander in staat is om de gebeurtenis zonder hulp van buitenaf te verwerken.
Bevalling als traumatische gebeurtenis
Uit cijfers is gebleken dat voor 9% tot 21% van de vrouwen de bevalling een traumatische gebeurtenis is. Dat wil zeggen dat in Nederland er per jaar 16.000 tot 38.000 vrouwen last heeft van een nare bevallingservaring. 1 tot 3 % hiervan ontwikkeld een PTSS wat maakt dat 1800 tot 5400 vrouwen per jaar in Nederland last heeft van een PTSS. Deze cijfers zijn een onderschatting van de werkelijke situatie omdat trauma vaak niet wordt herkend door de persoon zelf of door de hulpverlener.
Van falen naar balen
Als verloskundige is het mij opgevallen dat veel vrouwen met een nare bevallingservaring vinden dat ze gefaald hebben. Hoe kunnen ze gefaald hebben als ze hun doel hebben bereikt? Hun kind is geboren, dat was het doel. Als de omstandigheden anders waren, bijvoorbeeld een ongunstige ligging van de baby of wanneer het lichaam onvoldoende hormonen aanmaakte om sterke weeën aan te maken dan is dat niet falen, maar balen (Bron: Diana Koster). Eén letter maakt veel verschil in de beleving van kraamvrouwen.
Symptomen van PTSS na de bevalling
Een PTSS kan verschillende symptomen geven. De meest voorkomende symptomen zijn:
– Herbelevingen: er zijn flashbacks of nachtmerries over de bevalling
– Vermijding: ze vermijd om over haar bevalling te praten, ze wilt geen foto’s zien van de bevalling, ze wilt niet op kraambezoek gaan.
– Verhoogde staat van paraatheid: het lukt niet om te ontspannen, er zijn concentratieproblemen, ze is snel overprikkeld (kort lontje), voelt zich opgejaagd en reageert emotioneel op triggers.
Wat helpt?
Misschien herken jij jezelf in bovenstaande verhaal of in symptomen, wat kun je hieraan doen? Allereerst is het belangrijk om te praten over de ingrijpende gebeurtenis met familie, vrienden, een coach of therapeut. Daarbij kan het helend zijn om jouw ervaring van je bevalling op te schrijven.
Niet alleen praten maar daadwerkelijk verwerken
Praten en schrijven kunnen helend zijn. Echter zijn beiden cognitieve processen waarbij een ander deel van de hersenen betrokken is dan waar trauma wordt opgeslagen. Trauma wordt in het zogenoemde limbisch systeem opgeslagen waar gevoelens zich bevinden. Door alleen over de gebeurtenis te praten, worden de gevoelens dus niet verwerkt. Mocht je klachten hebben van een PTSS of je hebt andere mentale klachten zoals depressie, angst of somberheid, wacht niet te lang om hulp te zoeken. Een hulpverlener kan jou helpen om een ingrijpende bevalling of gebeurtenis te verwerken zodat jouw levenslust weer terug kan komen.
SABINE (verloskundige, coach, moeder van drie kinderen drie in de leeftijd van 10, 8 en 6 jaar en weduwe)
