‘Wat is dat?’, Ziggy wijst naar iets in de berm. Kim en ik kijken elkaar aan en trekken een vies gezicht. Deze was niet fijn. Een gedeelte was plat en de rest half vergaan. Met uitstekende ribben en al. ’Wat denk je?’, vraag ik. ’Weer een hond’: beantwoordt Zig z’n eigen vraag. ‘Yep’. In Bolivia zien we ’t overal. Kapot gereden zwerfhonden die in alle staten van ontbinding langs de weg liggen. Vaak ook in de buurt van dorpen en niemand die het opruimt. Geen idee waarom, want de stank is pittig. In de andere Zuid-Amerikaanse landen hebben ze wat meer variatie. Koeien, paarden, slangen, tapirs, miereneters, capibara’s… Alles kan worden platgereden. Doen ze niet moeilijk over. Ons tere Westerse hartje moest aan al die roadkill wennen. In het begin waren de exotische dieren extra zielig, maar uiteindelijk wordt het vanzelf gewoon. Het is niet anders. De dood toont zo regelmatig z’n gezicht en je accepteert het. Sterker nog, het bleek eigenlijk best goed voor Zig.
Voor het vertrek naar Zuid-Amerika spraken Kim en ik vaak met mijn ouders over het leven en hun gezondheid. Ze kwakkelden nogal en onze reis voelde zodoende egoïstisch. Keer op keer benadrukten ze wellicht nog vijf jaar of meer op deze aardkloot rond te hobbelen, dus het werd ons verboden om duimen te draaien en te wachten op hun einde. ‘Ga en beleef jullie droom. Worden wij ook blij van’.
Ok.
Gelukkig heb ik twee fantastische zussen, die met veel liefde en toewijding er voor mijn ouders waren. En de moderne technieken maken het mogelijk om alsnog veel te delen. Ik hou van Facetime. Maar iedere keer als ik hoorde dat paps of mams gezondheid een klap kreeg, bekropen me allerlei gevoelens en trok ik me even terug.
‘Wat is er, pap?’
In het algemeen lijkt welvarend Nederland de dood naar te vinden. Of op z’n minst onprettig. Het iets om achter gesloten deuren te ervaren, om kinderen voor te beschermen zolang het kan. De focus wordt liever gelegd op het leven, want bij overlijden houdt alles op. Het enige wat overblijft is pijn, verdriet en een verlies dat niet meer terug te draaien is. En ja, het laatst genoemde hoort absoluut bij de dood, maar wij vinden het een rotgedachte om de kleine op te voeden met het idee dat de dood alleen maar verschrikkelijk is. Het is veel meer dan dat, het is een onderdeel van de balans, een les in loslaten, een reden om het leven te vieren.
Doordat wij op reis allemaal karkassen voorgeschoteld kregen, drong het onderwerp zich op. Als je al die prachtige dieren kapot in de berm ziet liggen, dan moet je er wat mee. Gelukkig hadden we animatie-films als ‘Coco’ en ‘book of life’ bij ons. Beide verhalen gaan over de Mexicaanse dia del muerte, waarin het land der doden een ander kleurrijk bestaan voorstelt en dat hielp.
Zo hebben we meerdere malen beestjes van dichtbij bekeken, terwijl er allang geen leven meer in zat. Wat gebeurt er allemaal met zo’n lijf? Waarom komen al die insecten huishouden? En begrijp me niet verkeerd, Kim en ik hebben geen morbide inslag, maar het voelde heel fijn om aan Zig de scheiding tussen lijf en ziel uit te leggen. Als het één eindigt, reist het andere door. Op onze manier bespraken we zo de dood en konden we hem ook voorbereiden op het moment dat mijn ouders aan het einde van hun rit zouden komen. Iets wat zich helaas veel sneller aandiende dan gehoopt. Eerst kregen we bericht over de verslechterde gezondheid van mijn moeder. In de hooggebergte van Bolivia deden wij nog een mooi lokaal ritueel om haar liefde en energie te sturen. Anderhalve maand later sprongen we op het vliegtuig, omdat mijn vader niet lang meer had. Zig was erg verdrietig. Hij had het moment van heengaan gemist en had zo graag even meegewild om paps naar het land der doden te begeleiden. Even kijken hoe het daar is en dan weer snel terug. En recent is mijn moeder heengegaan. Het zorgt voor een intens jaar met eerlijk en open verdriet. En de reden om hierover te schrijven. Zig maakte ineens veel dood van dichtbij mee. En ik ben ongelooflijk blij dat onder andere de roadkill ertoe leidde dat we voor ons gevoel hem goed hebben kunnen voorbereiden. Al ben ik zeer benieuwd hoe jij dat doet?
Kort nadat mijn moeder haar laatste adem had uitgeblazen, kroop hij naast haar op bed en begon met knuffelen. Haar haar werd door de war geaaid en zijn hand werd op de wang gelegd om te voelen of ze nog warm was. ‘Dag, grootmoeder’
SEBASTIAAN LABRIE EN KIM
