Oke, ik ga het over een onfavoriet onderwerp hebben. Maar toch wel interessant omdat iedere zwangere en partner er weleens over nadenkt… “De Knip”, oftewel in medisch taalgebruik: “de episiotomie” is voor veel vrouwen een horrorscenario als je voorafgaand aan je bevalling denkt aan deze ingreep. Tijdens iedere voorlichtingsavond over de bevalling zijn hier minstens twee vragen over, dus het speelt! Zelf heb ik een hekel aan deze interventie, mede omdat er dan meestal een situatie is ontstaan waarbij de baby met spoed geboren moet worden. Maar ook omdat ik weet dat vrouwen die een knip hebben gehad een andere kraamtijd hebben. Het herstel kan erg vervelend en pijnlijk zijn. Echt anders dan een normale ruptuur van het perineum. Toch is het soms echt nodig… Want het kan de geboorte van de baby echt met minuten verkorten en in een stress-situatie zijn dat zeer welkome minuten voor de baby.
Wat is een episiotomie nu precies?
Een episiotomie (epision betekent omgeving van de vulva en temnein betekent snijden) is het zetten van een knip in het perineum (de huid tussen de vulva en de anus). Dit zorgt ervoor dat de geboorte van het hoofdje van de baby gemakkelijker verloopt. Een episiotomie is meestal tussen de 2,5 cm en 7,5 cm groot. Een episiotomie kan in verschillende richtingen gezet worden. In Nederland wordt een knip naar links gezet (een mediolaterale episiotomie). Richting de linker bil. In Amerika wordt deze knip meestal naar de anus toe gezet (de mediane episiotomie). Er kunnen verschillende indicaties zijn om een knip te zetten tijdens de bevalling. Het vaakst wordt de knip gezet als er sprake is van “foetale nood”. Dit is de situatie waarin een baby kan verkeren als de harttonen al even niet goed zijn en er mogelijk zuurstoftekort bij de baby dreigt te ontstaan. Als een baby dan al zo diep in het bekken is dat de geboorte bijna een feit is, kan dit bespoedigd worden door het zetten van een knip. Over het algemeen volgt de wee daarna direct de geboorte van de baby.
Hoe groot is de kans op een knip nu eigenlijk echt concreet?
Ik heb de cijfers er eens op nageslagen. Uit de meest recent geanalyseerde cijfers over de geboortezorg in Nederland blijkt dat vrouwen die bevallen onder verantwoordelijkheid van de verloskundige (de eerstelijn) 6,5% is. Daarbij is het overgrote deel een vrouw die van haar eerste kind bevalt. Bij de gynaecoloog, als je al medisch bent (de tweedelijn) is de kans op een knip 28,5%. Maar daarbij moet worden rekening gehouden dat het ook over het algemeen gecompliceerde bevallingen zijn die in het ziekenhuis bij de gynaecoloog of klinisch verloskundige plaatsvinden. Als je van je tweede kind bevalt is de kans op een knip echt heel klein. Verloskundigen en gynaecologen gaan de afgelopen decennia steeds minder snel over tot een knip. Waar het 30 jaar geleden nog vrij standaard was om een knip te zetten bij de geboorte van een baby (vraag je moeder maar!), is dit gelukkig de afgelopen jaren niet meer zo. Dit komt doordat uit recenter onderzoek blijkt dat de voordelen van een knip niet altijd voldoende onderbouwd zijn. Voorheen werd er gedacht dat een knip verschillende voordelen had, bijvoorbeeld het voorkomen van ernstig uitscheuren of een totaalruptuur. Door nieuwe inzichten is gebleken dat foetale nood de enige echte reden is waarom een knip gezet zou moeten worden. Dat verklaart waarom ik zelf de afgelopen 3,5 jaar geen enkele knip heb gezet. Misschien omdat ik zelf geen voorstander ben van deze ingreep, maar ook omdat het Nederlandse systeem best wel goed werkt. Namelijk: je wordt medisch als er ook een indicatie ontstaat. Dus heb ik als verloskundige zelf vooral “gezonde zwangeren” onder mijn hoede die een fysiologische bevalling doormaken. Daar is de kans op een knip gewoon vele malen minder. Maar als er een medische indicatie zou ontstaan (meconium houdend vruchtwater, onvoldoende vorderen van de uitdrijving of een pijnstillingsverzoek) kom je automatisch in een ander risico gebied. Dit betekent gelukkig niet dat de gynaecoloog die knip “zomaar” zet, maar wel iets vaker als er haast geboden blijkt te zijn bij de geboorte.
Als er een mediolaterale knip wordt gezet, gaat die richting de bil, om meer ruimte voor de baby te creëren. Deze knip gaat dan door verschillende spierlagen heen en is qua herstel vaak vervelender dan een gewone ruptuur, omdat de huidvezels elkaar minder makkelijk vinden. Ik knip is kortweg “rechter” dan een gewone ruptuur en daardoor staat er qua herstel ook iets langer de tijd voor.
Het goede nieuws is dat ik na vele jaren ervaring zie dat vrouwen die een knip kregen tijdens de bevalling hier over het algemeen toch blij mee waren. Vooral omdat het ze uitzicht bood in de bevalling, want hierna is het vaak echt klaar… Dan is de baby er! Laat dit je hopelijk iets gerust stellen. Er wordt bijna altijd tijdens een perswee geknipt. Natuurlijk word je wel van tevoren verteld dat je een knip krijgt. Je bent dan volledig geconcentreerd op de wee en daardoor merk je waarschijnlijk niets van de knip. Je wordt in principe altijd goed verdoofd voor deze ingreep. Er is eigenlijk in de meeste gevallen echt tijd hiervoor. Het verdoven gebeurd met lidocaine, hetzelfde middel als de tandarts gebuikt in je mond al je verdoofd moet worden voor het boren van een gaatje. Dit is een lokale verdoving die na enkele uren weer uitwerkt. Je zou de knip dus in principe niet moeten voelen als hij gezet is. Misschien is het daarom dat de meeste vrouwen mij vertellen dat ze er helemaal oké mee waren toen deze knip gezet werd. Na een knip moet je wel altijd gehecht worden. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Meestal worden er oplosbare hechtingen gebruikt. Deze lossen vanzelf op in de dagen en weken na de geboorte van je baby. Controleer de wond om de paar dagen met een spiegeltje om te kijken of de hechtingen weg zijn. Dit kan je kraamzorg of verloskundige natuurlijk doen, maar ik adviseer je zelf ook even te kijken. Vaak valt het heel erg mee, voelt het veel groter dan je dacht.
Plassen na de bevalling kan spannend zijn na een knip. Zorg dat je voldoende water drinkt en dat je gaat plassen onder de douche, dat maakt echt een wereld van verschil, omdat je urine (welke zuur is), dan minder prikt. Daarbij kan voor het eerst poepen ook echt een dingetje zijn. Gewoonweg omdat het hele gebied super gevoelig is. Na enkele dagen zou je weer prima naar de wc kunnen. Je kan niets kapot maken! Dus neem je tijd en rust, dan lukt het vast. En dan nog: na enkele weken zul je goed hersteld zijn van de knip. Misschien heb je alweer behoefte om een keer te vrijen, wat dan? Je wond zou in principe na enkele dagen dicht moeten zijn. Maar dan is het nog wel gevoelig. De eventuele hechtingen of een knoopje van de laatste hechting (afhankelijk van hoe het gehecht is door de verloskundige of arts) kunnen na 6-7 dagen na de bevalling verwijderd worden. Je verloskundige zal kijken of dit kan en nodig is. Mijn allergrootste tip voor het herstel van een knip (overigens ook na een normale ruptuur): laat de wond dagelijks ademen of luchten. Ga met je billen bloot op bed liggen en geef zuurstof aan de wond. Want die kraamverbanden zijn super handig, maar maken er ook een vochtige plek van en dat komt de heling niet ten goede. Het is eigenlijk ook als een gewoon wondje, die moet af en toe ademen. Zet daarbij in je geboorteplan dat je geen knip wil tenzij medisch noodzakelijk. Voor de zorgverleners van nu is dat een logische vraag, maar het kan nooit kwaad dit in je plan te zetten en te vragen dit in overleg te doen. Zo hebben jullie zelf meer regie in je bevalling en dat is per definitie een heel goede ontwikkeling. Want bij een goede eigen regie, kijk je ook vaak beter terug op de bevalling.
Als laatste: dan is er nog zoiets als de “epi-no”, een apparaatje waar je je bekkenbodem mee traint vanaf de 37e week van de zwangerschap en minder kans zou hebben op een knip. Mijn gevoelens zijn tweeledig over dit middel. Aan de ene kant is het super, want medisch onderzoek zegt dat je echt minder kans hebt op een knip, want je bekkenbodem zou al gewend zijn aan het uitrekken. Maar als de situatie ontstaat dat de baby echt zo spoedig mogelijk geboren moet worden, lijkt een knip soms toch nodig. Het voordeel van deze methode is vooral dat veel vrouwen een gevoel van herkenning ervaren tijdens het persen. Dus ook minder bang zijn en hierom minder kans hebben op het krijgen van een knip?. Ik wil jullie zeggen: staar je er niet blind op. De epi-no kan zeker het vertrouwen vergroten dat je het persgedeelte van je baby aankan, maar geeft geen garantie tot het niet hebben van dé knip.
VERLOSKUNDIGE KARLIJN (klik hier voor haar Instagram)
